در طول سال‌های پس از انقلاب، تعداد مهاجرین افغانستانی در کشور به شدت افزایش ‌یافته ‌است؛ به‌طوری‌که گاهی‌‌‌، شاهد حضور جمعیت میلیونی مهاجرین افغانستانی در کشور هستیم. در این گزارش، پس از بررسی تهدیدها و فرصت‌های موجود درباره این پدیده، پیشنهادهایی برای مواجهه با آن ارائه شده است.

اگرچه مهاجرت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که به‌عنوان نیروی انسانی متخصص می‌توانند نقش مهمی در پیشبرد برنامه‌های توسعه و پیشرفت کشور داشته باشند، هزینه‌های متنوع و بسیار زیاد برای کشور دارد، اما به نظر می‌رسد که با نگاه مجدد به موضوع امکان تبدیل چالش و تهدید ناشی از آن به فرصت برای کشور ممکن است.

سیلی از مهاجران افغانستان از اوایل دهه شصت به بعد، به خاطر اشغال این کشور توسط ارتش سرخ از یک‌سو و اشتراکات دینی، زبانی و تاریخی از سوی دیگر، رهسپار شهرهای ایران شدند. حدود سه دهه میزبانی ایران با خاطرات تلخ و شیرین فراوان‌، فراز و نشیب‌های زندگی مهاجران افغانی در ایران را رقم‌زده است. به‌خصوص که پناهندگان افغان انگیزه‌ی ضعیفی برای بازگشت دارند. در این مدت همواره جامعه‌ی ما در مواجهه با حجم گسترده‌ی مهاجران با مسائل چالش‌برانگیزی مواجه بوده است که برخی حتی آن را در زمره‌ی آسیب‌های اجتماعی طبقه‌بندی می‌کنند. آسیب به این معنی که مسئله‌ی مبتلا به جامعه‌ی ایران است و می‌تواند به تهدید تبدیل شود و استدلال می‌کنند که ایران قادر به تأمین نیازهای این حجم از مهاجرین افغانی نیست و حضور آنان امکانات، رفاه و فرصت شغلی و امنیت شهروندان ایران را متزلزل خواهد کرد. از سویی دیگر برخی حضور افغان‌ها در ایران را در صورت داشتن برنامه‌ریزی صحیح فرصتی در جهت پیشبرد جامعه به سمت توسعه و همین‌طور ترویج و انتقال فرهنگ و اندیشه‌ی ایرانی به خارج از مرز‌ها تلقی می‌کنند. با توجه به مطالبی که گفته شد، در این نوشتار سعی بر این است که وضعیت پناهندگان و مهاجران افغانی در ایران بررسی شود.