ورود فاضلاب بندرعباس به دریا

خورها جزو مناطق مستعد و مساعد برای زیست بسیاری از آبزیان به‌خصوص ماهیان و یا سخت‌پوستان به شمار می‌روند به همین علت جزو مناطق بسیار مهم ازنظر حیات آبزیان تلقی می‌شوند و دارای اهمیت ویژه‌ای در تقویت ذخایر شیلاتی دریاها هستند. همچنین، خورها جای مناسبی برای گردشگری و تفریح محسوب می‌شوند. برای هر فرد متفکر و دلسوزی بس جای تعجب خواهد بود که چنین ظرفیت بسیار زیبا و خوبی که باید به کانال‌هایی برای قایقرانی، رونق صنعت گردشگری و جایی مفرح و تقویت‌کننده روحیه حیات‌بخش این شهر باشند، فاضلاب‌ها بدان‌ها ریخته می‌شود و بوی بد آن نه‌تنها اهالی را بلکه هر رهگذری را آزار و از این وضعیت به تعجب وا‌می‌دارد.

بندرعباس یک شهر ساحلی است و می‌تواند چنین جایی فرصت بسیار خوبی برای یک مکان منحصربه‌فرد در جهان باشد. متأسفانه با ریختن فاضلاب در این خورها فقط جمعیت گونه‌های آفت‌زا در آن‌ها زیاد شده و چنین فرصت‌های بسیار ارزشمندی را به بحران بدل نموده است.

بر اساس آمارهای موجود، روزانه حدود 17 تا 20 هزار مترمکعب از فاضلاب شهر بندرعباس وارد دریا می‌شود؛

این فاضلاب‌های ورودی به دریا دارای فسفات، نیترات، نیتریت، مواد شوینده و چربی‌ها هستند که سبب بروز پدیده آسیب‌زا و خطرناک در دریا می‌شود و علاوه برافزایش احتمال بروز پدیده کشند قرمز، یک تهدید جدی برای حیات آبزیان است. این فاضلاب‌ها از مصرف خانگی آب حاصل می‌شود که در این پساب‌ها انواع موجودات ریز، میکروب ها و ویروس ها و چند نوع مواد شیمیایی معین وجود دارد که عمده ترین آن آمونیاک و نیز مقداری اوره می باشد. ورود فاضلاب به دریا باعث اشباع مواد مغذی (فسفات دار) موردنیاز پلانکتون که عامل کشند قرمز در آب دریا است و در افزایش تراکم این سلولها تأثیر فراوانی دارد.

بیشتر آلاینده‌های شیمیایی موجود در این خور مربوط به دفع پساب‌های خانگی شامل مصرف شوینده هاست که روز به روز مصرف آن‌ها بیشتر می‌شود. این بی توجهی مسئولین به یکی از مهم‌ترین منابع محیط‌زیست، باعث فاجعه در محیط‌زیست می‌شود تا زمانی که این مسأله به یک بحران جدی تبدیل نشود کسی به آن توجهی نمی‌کند. علاوه بر این، ورود آلودگی‌های درازمدت زندگی انسان‌ها را با خطرات جدی مواجه خواهد کرد. اگرچه هنوز این میزان آلودگی شاید هنوز تأثیر زیادی در زندگی انسان نداشته باشد، اما در سال های بعد عوارض آن را خواهیم دید که از آن جمله می‌توان به تولد نوزادان ناقص‌الخلقه، کم‌خونی، مسمومیت سرب و آسیب‌های کبدی و کلیوی اشاره کرد.

به دلیل بسته بودن محیط خور و جریان ملایم آب، عواقب زیست محیطی در آن‌ها بسیار بیشتر از دیگر مناطق باز آبی است به همین خاطر خورها از نظر محیط‌زیست دریایی جزو مناطق حساس ساحلی تلقی و حفاظت از آن‌ها می‌باید جزو اولین اولویت‌های محسوب شود. صاحبنظران محیط‌زیست بر این باورند که فاضلاب‌های خانگی چیزی حدود سه تا چهار میلیون میکروب آسیب‌رسان وجود دارد و این می تواند انواع میکروب ها را از طریق خورهای شهری وارد دریا کند و این امر علاوه بر آلوده سازی آب‌ها، بستر و انواع آبزیان را آلوده می‌کند.

مرگ‌ومیر ماهیان و آبزیان

درگذشته نیزارهای وسیعی در حاشیه خورها وجود داشت که به مرور زمان از بین رفتند. این نیزارها به طور طبیعی حجم زیادی از فاضلاب‌ها را تصفیه می‌کردند؛ اما در حال حاضر فاضلاب به صورت خام وارد دریا می‌شود. وقتی حجم زیادی از فاضلاب وارد دریا می‌شود باعث به خوردن تعادل چرخه زیستی در آب دریا می‌شود. از این رو، مشکلات زیادی از جمله مرگ‌ومیر ماهیان و آبزیان را به وجود می‌آورد. از آسیب‌های زیست محیطی می‌توان به تلفات دسته‌جمعی ماهیان در یازدهم آذر 89 در این منطقه اشاره کرد. حدود 12 تن رسید ماهی گاریز در محل پارک غدیر بندر عباس تلف شدند. بررسی‌ها نشان داد که تلفات محدود به منطقه‌ای به طول تقریبی حدود 1000 متر از اسکله شیلات تا پارک دولت بوده است. همچنین، تلفات مشابه در منطقه هدیش بندرعباس هم دیده شد که در آن تلفات سنگینی در منطقه ورودی آبخورها به ساحل رخ‌داده و صدف‌ها به همراه ماهیان نیز تلف‌شده‌اند؛ که این امر نتیجه ورود مقدار بسیار زیادی از فاضلاب‌های خام است که در بالا دست شهر قرار دارند و با ورود فاضلاب به این خور موجب این ضایعه شدند.

رشد و گسترش پدیده کشند قرمز در خلیج فارس

با توجه به آلودگی میکروبی بسیار زیاد فاضلاب شهری بندرعباس، تخلیه فاضلاب‌های آلوده بندرعباس به دریا، می‌تواند دلیل اصلی رشد و گسترش پدیده کشند قرمز در خلیج فارس نیز باشد. با اشاره به این که علت اصلی رشد جلبک‌هایی که به کشند قرمز معروف است ورود فاضلاب شهر بندرعباس به دریا بوده، پدیده کشند قرمز به طور طبیعی در فصول بهار و پاییز به وجود می‌آید و درگذشته جلبک‌های مفید در دریا شروع به رشد می کردند که به نفع اکوسیستم دریا نیز بود اما جلبک‌های مضر از سال 87 به دلیل آلودگی آب‌های دریا شروع به رشد کردند و صدمات بسیاری را بر اکوسیستم دریا وارد آوردند.

پیامدهای رو به گسترش

همچنین، فاضلاب شهری غرب بندرعباس با مشکلات فراوانی مواجه است و این فاضلاب آلوده با ورود به دریا در آن مناطق به جنگل‌های حرا نیز آسیب‌های فراوانی رسانده‌اند و اگر این روند ادامه پیدا کند جنگل‌های حرا با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد. در صورت استمرار این وضعیت معلوم نیست علاوه بر پیامدهای زیست‌محیطی مرگ ماهی‌ها، چه مشکلات دیگری برای ساکنان شهر بندرعباس به وجود آید؟ این در حالی است که معیشت بسیاری از مردم این شهر وابسته به استمرار حیات دریا و آبزیان دریایی است. با توجه به وابستگی انسان به شبکه غذایی در دریا، مصرف آبزیان آلوده می‌تواند منجر به بروز سندرم های انسانی و سرطان‌زایی گردد. همچنین، پیامدهای اجتماعی، انسانی و اقتصادی آلودگی خورها و دریا می‌تواند صنعت تکثیر و پرورش، صید و صیادی، توریسم، حیات وحش را با خطرات جبران‌ناپذیری مواجه کند.

راهکارها

ساماندهی فاضلاب‌های شهری، کنترل حاشیه‌نشینی باهدف وارد نشدن فاضلاب به خورها و همچنین تصفیه فاضلاب قبل از ورود به خورها به منظور جلوگیری از ورود فاضلاب خام به دریا از جمله اقداماتی است که می‌توان برای حفظ حیات خورها و در نهایت پاکیزگی دریاها انجام داد.